เรื่อง “ รวมพลคนตลาดทางเลือก”

1. หลักการและเหตุผล

จากสถานการณ์การเปลี่ยนแปลงของโลกในยุคปัจจุบัน ไม่ว่าจะเป็นการเปิดเสรีทางด้านการค้าและการลงทุนของภูมิภาคอาเซียน การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของโลก นโยบายการพัฒนาประเทศ ปัญหาการรวมศูนย์ของระบบการผลิตและการกระจายอาหาร อายุเฉลี่ยของเกษตรกรที่มีแนวโน้มสูงขึ้นเรื่อยๆ เป็นต้น ล้วนส่งผลกระทบต่อความมั่นคงทางอาหาร (Food Security) ซึ่งนับวันจะเป็นประเด็นปัญหาที่ทวีความสำคัญมากขึ้นในสังคมโลก

ปัญหาของการกระจายอาหาร เป็นปัญหาสำคัญเช่นเดียวกับการรวมศูนย์ของการผลิตอาหาร โดยกิจกรรมการตลาดนับวันจะยิ่งถูกผูกขาดอยู่ในมือของทุนขนาดใหญ่ใน กิจการโมเดิร์นเทรดหรือซูเปอร์มาร์เก็ต ทั้งกิจการอีคอมเมิร์ซขนาดใหญ่ก็ขยายตัวเข้าสู่การค้าอาหารมากขึ้นเรื่อยๆ ในประเทศไทย ปัจจุบันโมเดิร์นเทรดมีส่วนแบ่งการถือครองตลาดอาหารเกิน 50 % ร้านสะดวกซื้อมีสัดส่วนการขายอาหารพร้อมกินประมาณ 75% ขณะเดียวกันเราก็พบว่าตลาดสดตลาดนัดในสังคมไทยยังคงดำรงอยู่และมีการขยายตัวไปตามตรอกซอกซอย อย่างไรก็ตามการตลาดกระแสหลักที่กล่าวมาข้างต้นยังคงไม่สามารถรองรับการกระจายผลผลิตที่มาจากระบบเกษตรกรรมยั่งยืน เกษตรนิเวศ หรือเกษตรอินทรีย์ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ เกิดเป็นการพัฒนาการตลาดทางเลือก ตลาดเขียวเกษตรกรขึ้น หากจะนับระยะเวลาการพัฒนาตลาดทางเลือกก็เกินกว่ายี่สิบปี ในปัจจุบันการจัดการตลาดทางเลือกรูปแบบต่างๆ เป็นช่องทางส่งต่ออาหารคุณภาพจากแปลงปลูกถึงมือผู้บริโภค สร้างรายได้มั่นคงแก่เกษตรกรที่เข้าร่วม และเปิดพื้นที่เชื่อมโยงเกษตรกรกับผู้บริโภคให้ได้เรียนรู้และสนับสนุนซึ่งกันและกัน

กระบวนการตลาดทางเลือกยังมีข้อจำกัดอยู่มากในการให้บริการ และการเข้าถึงของผู้บริโภคตลาดสีเขียวเกษตรกรส่วนใหญ่อยู่ในพื้นที่ต่างจังหวัด การเคลื่อนย้ายผลผลิตอาหารจากระบบเกษตรยั่งยืน มาเปิดตลาดนัดใน กทม.เป็นกิจกรรมที่ใช้ต้นทุนสูง

นยุคสมัยที่ประชากรไทยเกือบทุกคนใช้สมาร์ทโฟน การพัฒนาใช้ประโยชน์สื่อรูปแบบใหม่ๆ ได้แก่  เครือข่ายสังคมออนไลน์ ทั้งในรูปแบบของเฟสบุค และไลน์ รวมไปถึงพลังการตลาดอย่าง Viral marketing ที่เป็นการสื่อสารแบบปากต่อปากในโลกอินเทอร์เน็ต ซึ่งมีผลต่อการเปลี่ยนพฤติกรรมและไลฟ์สไตล์ของผู้บริโภคในยุคนี้ มีส่วนช่วยอย่างมากต่อการพัฒนาการตลาด และ กระจายสินค้าสู่ผู้บริโภค 

อย่างไรก็ตาม การขยายตัวของกิจกรรมการตลาดเพื่อกระจายอาหารคุณภาพ ยังเป็นไปอย่างจำกัด ไม่เพียงพอกับการขยายตัวของความต้องการของผู้บริโภค ทั้ง ๆ ที่มีเกษตรกรที่พร้อมปรับเปลี่ยนการผลิตไปสู่ระบบเกษตรกรรมยั่งยืนเป็นจำนวนมากหากแต่ยังคงติดเงื่อนไขว่า “จะไปขายที่ไหนอย่างไร” โจทย์สำคัญในการสมัชชาเครือข่ายความมั่นคงทางอาหารในปีนี้ จึงมุ่งเน้นการแลกเปลี่ยนบทเรียนของเครือข่ายด้านตลาดเขียวตลาดทางเลือก เพื่อหาแนวทางในการยกระดับการตลาดทางเลือกให้กว้างขวางอย่างมีนัยสำคัญในระดับสังคม

งานสมัชชาความมั่นคงทางอาหารครั้งนี้ นอกจากจะเป็นการรวบรวมวิเคราะห์ปัญหาที่เกี่ยวกับความมั่นคงทางอาหาร โดยเฉพาะประเด็นด้านการค้าการตลาดอาหาร การคาดการณ์สภาวะและแนวโน้มในอนาคตแล้ว สมัชชาวิชาการนี้ยังให้ความสำคัญกับเป็นการถอดสรุปบทเรียนของสมาชิกเครือข่ายความมั่นคงทางอาหาร องค์กรพันธมิตร และภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง เพื่อนำเสนอทางออกในระดับปฏิบัติการ และข้อเสนอสำหรับการขับเคลื่อนทางนโยบายสำหรับหน่วยงานต่างๆ ด้วย ดังนั้นแผนงานขับเคลื่อนความมั่นคงทางอาหารเพื่อสังคมที่มีพันธกิจหลักในการเสริมสร้างความมั่นคงทางอาหารระดับชุมชนจนถึงระดับประเทศจึงจัดประชุมสมัชชาความมั่นคงทางอาหาร ประจำปี 2562 ขึ้น ระหว่างวันที่ 10 – 11 มิถุนายน 2562 ณ ห้องประชุมวายุภักษ์ 3 (ชั้น 4) โรงแรมเซ็นทรา ศูนย์ราชการแจ้งวัฒนะ กรุงเทพมหานคร เพื่อเป็นเวทีแลกเปลี่ยนองค์ความรู้และพัฒนากลไกการสร้างความมั่นคงทางอาหารระดับพื้นที่ เสนอแนะแนวทางปฏิบัติ และนำเสนอทางเลือกเชิงนโยบายจากกระบวนการมีส่วนร่วมของภาคประชาสังคมบนพื้นฐานเรื่องสิทธิและประชาธิปไตยด้านอาหารที่ประชาชนพึงมี

2. วัตถุประสงค์

1. เพื่อเป็นเวทีสาธารณะนำเสนอสถานการณ์ด้านการค้า การตลาดอาหาร
2. เพื่อจัดทำข้อเสนอกระบวนการตลาดทางเลือก ที่เอื้อต่อการพัฒนาระบบเกษตรกรรมยั่งยืน การพัฒนารายได้ที่มั่นคงของเกษตรกร และการเข้าถึงอาหารคุณภาพมีความปลอดภัยของผู้บริโภค
3. เพื่อเอื้ออำนวยให้เกิดกลไกการเชื่อมโยงและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันระหว่างกลุ่ม องค์กร หน่วยงาน และภาคีเครือข่ายชุมชนต่างๆ ในการสนับสนุนส่งเสริมความมั่นคงทางอาหาร การอนุรักษ์และฟื้นฟูฐานทรัพยากรอาหารและทรัพยากรพันธุกรรม โดยเชื่อมโยงข้อมูลและศักยภาพของพื้นที่สู่กระบวนการหนุนเคลื่อนนโยบายสาธารณะตามระบอบประชาธิปไตย

3. กลุ่มเป้าหมาย

กลุ่มเป้าหมายเข้าร่วมสมัชชาความมั่นคงทางอาหารประมาณ 400 คน ประกอบด้วย

1. เกษตรกร กลุ่มเกษตรกร หรือองค์กรชุมชนที่เกี่ยวข้องกับอนุรักษ์ พัฒนา และใช้ประโยชน์จากทรัพยากรพันธุกรรม การผลิตที่ยั่งยืน และเครือข่ายตลาดเขียวเกษตรกร จำนวน 300 คน
2. ตัวแทนร้านค้าขายปลีกขนาดใหญ่ (ห้างสรรพสินค้า) และสมาคมตลาดสด จำนวน 20 คน
3. นักวิชาการ และบุคลากรมหาวิทยาลัย ที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาองค์ความรู้ด้านการเกษตรและอาหารทั้งในระดับนโยบายและปฏิบัติการ และ/หรือสร้างเสริมอำนาจของเกษตรกรและชุมชน จำนวน 10 คน
4. ตัวแทนหน่วยงานภาครัฐและองค์กรที่เกี่ยวข้องกับการกำหนดหรือกำกับนโยบายด้านการเกษตรและอาหาร จำนวน 10 คน
5. ผู้บริโภคและผู้สนใจทั่วไป จำนวน 40 คน
6. สื่อมวลชน จำนวน 20 คน

4. รูปแบบและรายละเอียดกิจกรรม

1. การนำเสนอข้อมูลและประมวลสถานการณ์ด้านการค้า การตลาดอาหารในระดับสากล และประเทศไทย
2. การประชุมเชิงปฏิบัติการเรื่อง “รวมพลคนตลาดทางเลือก” เพื่อเปิดพื้นที่ “Show Share Shop” แลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันระหว่างเครือข่ายตลาดเขียว ตลาดทางเลือกรูปแบบต่าง ๆ
3. การอภิปรายเพื่อระดมข้อเสนอแนวทางการพัฒนาตลาดทางเลือก

5. วันเวลาและสถานที่จัดงาน

ระหว่างวันจันทร์ที่ 10 – อังคารที่ 11 มิถุนายน 2562 เวลา 09:00 – 16:30 น.ณ โรงแรมเซ็นทรา ศูนย์ราชการแจ้งวัฒนะ  กรุงเทพมหานคร

6. องค์กรร่วมจัด

• โครงการขับเคลื่อนนโยบายความมั่นคงทางอาหารเพื่อสุขภาวะและการพัฒนาที่ยั่งยืน  มูลนิธิชีววิถี (BioThai)
• สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
• โครงการผู้บริโภคและผู้ค้าปลีกขับเคลื่อนตลาดอาหารยั่งยืนในประเทศไทย ในห่วงโซ่อุปทานอาหารทะเล ไก่ กล้วย
• มูลนิธิเกษตรกรรมยั่งยืน (ประเทศไทย)
• มูลนิธิการจัดการความรู้และเครือข่ายโรงเรียนชาวนา จ.นครสวรรค์
• เครือข่ายเกษตรกรรมทางเลือก (ประเทศไทย)
• เครือข่ายกินดีมีสุข จ.พัทลุง
• โครงการสร้างความมั่นคงทางด้านอาหารชุมชนชายฝั่งอ่าวพังงา
• โครงการฟื้นฟูคาบสมุทรสทิงพระ
• โครงการพฤกษพันธุศาสตร์เพื่อความมั่นคงทางอาหาร จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

กำหนดการสมัชชาความมั่นคงทางอาหารประจำปี 2562

ตอน “รวมพลคนตลาดทางเลือก”

ผู้ประสานงานสมัชชาความมั่นคงทางอาหาร ประจำปี 2562

พรพิมล สิงหเสม โทร.02-985 3838, 086-883-3435

โทรสาร 02-985 3836 อีเมล์ pornpimon@biothai.net