กล่าวได้ว่าระบบเกษตรกรรมเป็นรากฐานสำคัญของระบบอาหารที่มั่นคง และพันธุกรรมเป็นหัวใจสำคัญของระบบการผลิตการเกษตร ดังนั้นพันธุกรรมและเมล็ดพันธุ์จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อความมั่นคงยั่งยืนด้านอาหาร เพียงระยะเวลา 30 ปีของการปฏิวัติเขียวในประเทศไทยตลาดเมล็ดพันธุ์ผัก และพืชไร่ต่าง ๆ ถูกครอบครองและผูกขาดโดยบรรษัทการเกษตรขนาดยักษ์ไม่กี่บริษัท ยังเหลือเพียงเมล็ดพันธุ์ข้าวที่บริษัทยังไม่สามารถครอบครองได้ แต่ก็อาจไม่นานนักเนื่องจากบรรษัทอย่างน้อย 2 บริษัทกำลังพยายามผลักดันอย่างหนักให้เกิดการยอมรับการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวลูกผสมซึ่งจะหมายถึงการผูกขาดตลาดเมล็ดพันธุ์ข้าวอย่างมีประสิทธิภาพ น่าเป็นห่วงอย่างยิ่งว่าอนาคตความมั่นคงทางอาหารของประเทศกำลังตกอยู่ในกำมือของบรรษัทข้ามชาติทั้งสัญชาติไทย และชาติอื่นๆ เพียงไม่กี่บรรษัท
กลุ่ม เครือข่ายเกษตรกร และองค์กรพัฒนาเอกชน ที่ทำงานด้านเกษตรกรรมยั่งยืนได้พัฒนากระบวนการพันธุกรรมของเกษตรกรรายย่อยมามากกว่า 15 ปี กระบวนการดังกล่าวได้แก่ การค้นคว้า เก็บรักษา การคัดเลือก และปรับปรุงพันธุ์ เฉพาะอย่างยิ่งพันธุ์ข้าว รวมถึงเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดลูกผสม จนถึงปัจจุบันมีกลุ่มเกษตรกรหลายกลุ่มสามารถผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว และข้าวโพดคุณภาพดี สำหรับตนเองและกลุ่ม ไปจนถึงจำหน่ายในรูปแบบวิสาหกิจชุมชน
กระบวนการพันธุกรรมของเกษตรกรรายย่อยดังกล่าวได้รับการยอมรับ และสนับสนุนจากภาครัฐน้อยมาก ในทางกลับกันพบว่าการผลิตเมล็ดพันธุ์โดยกลุ่มชาวบ้านถูกจับกุมดำเนินคดีสร้างความเดือดร้อนแก่ชาวบ้านมาโดยตลอด
ดังนั้นเครือข่ายเกษตรกรทั่วประเทศรวม 600 คน ที่มาร่วมประชุมกันในเวทีชาวบ้านกับการจัดการความรู้เพื่อความมั่นคงทางอาหาร “พันธุกรรมเพื่อความเป็นไท” ณ มหาวิทยาลัย มหาสารคาม จึงมีข้อเสนอด้านนโยบายและมาตรการด้านพันธุกรรมเพื่อสร้างเสริมความมั่นคงด้านอาหาร และอาชีพเกษตรกรรมที่ยั่งยืนของเกษตรกรและชุมชนท้องถิ่น ต่อรัฐบาล และหน่วยงานของรัฐ ดังต่อไปนี้
- ให้จัดตั้งคณะกรรมการยกร่างแผนแม่บทความมั่นคงด้านอาหารของประเทศ โดยให้มีสัดส่วนของเกษตรกรรายย่อยเป็นหลักในคณะกรรมการ
- ต้องให้การคุ้มครองสิทธิเกษตรกร และชุมชนในการจัดการทรัพยากรพันธุกรรม และเมล็ดพันธุ์
- ออกกฎหมายที่เอื้อประโยชน์แก่เกษตรกรในการผลิต แลกเปลี่ยน และจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ด้วยตัวเกษตรกรเอง
- แก้ไขปรับปรุง พรบ.พันธุ์พืช ปี 2518 ให้เอื้อต่อการผลิตและจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ของเกษตรกรรายย่อย ่และกลุ่มองค์กรเกษตรกร
- ให้การสนับสนุนการอนุรักษ์ และการใช้ประโยชน์ทรัพยากรพันธุกรรม ณ ถิ่นที่อยู่
- ให้การรับรองกระบวนการคัดเลือก ปรับปรุงและการพัฒนาพันธุ์ ของเกษตรกร
- ยอมรับและให้การสนับสนุนการอนุรักษ์ และพัฒนาพันธุกรรมของเกษตรกร และชุมชนท้องถิ่น
- พัฒนาพันธุกรรม และการศึกษาวิจัยร่วมกับชุมชน บนพื้นฐานปัญหาและความต้องการของเกษตรกร และชุมชน
- ให้การสนับสนุนด้านข้อมูล เทคโนโลยี แก่กลุ่มเกษตรกรและชุมชน
- ให้การสนับสนุนการจัดตั้งศูนย์พันธุกรรมชุมชนโดยความริเริ่มของชุมชนเอง
- สนับสนุนการขยายความรู้ โดยเฉพาะด้านเมล็ดพันธุ์ที่ปรับปรุงและคัดเลือกโดยเกษตรกรที่มีความสอดคล้องเหมาะสมกับพื้นที่และระบบนิเวศ
- จัดตั้งกองทุนเมล็ดพันธุ์ชุมชนเพื่อสนับสนุนกระบวนการพันธุกรรมของเกษตรกรรายย่อย
- กลไกของรัฐไม่ว่าจะเป็นกรมวิชาการเกษตร กรมการข้าว ศูนย์วิจัยพืชไร่ (ข้าวโพด ข้าวฟ่าง) ศูนย์ขยายพันธุ์ข้าวทั้ง 23 ศูนย์ ควรทำงานร่วมมือ และสนับสนุนกลุ่มเกษตรกรและชุมชนท้องถิ่น
- ให้การสนับสนุนวิสาหกิจชุมชนเมล็ดพันธุ์
- องค์กรชุมชน และองค์กรเกษตรกรจะเข้าไปใช้ประโยชน์ศูนย์พันธุกรรมที่รัฐจัดตั้งขึ้นทุกระดับ
เสนอโดยเครือข่ายอิสรภาพทางพันธุกรรม
(องค์กรชุมชน และองค์กรเกษตรกรและองค์กรพัฒนาเอกชน 37 องค์กร)
- โครงการฮักแพง เบิงแญง คนสารคาม ชุดประเด็นเกษตรกรรมยั่งยืน
- มูลนิธิฮักเมืองน่าน
- เครือข่ายเกษตรทางเลือก ขอนแก่นใต้-โคราชเหนือ
- เครือข่ายเกษตรกรรมยั่งยืนภาคเหนือ
- เครือข่ายองค์กรชาวบ้านป่าดงลาน
- กลุ่มเกษตรอินทรีย์ อ.สนามชัยเขต จ.ฉะเชิงเทรา
- เครือข่ายเกษตรทางเลือกยโสธร
- สวนลุงโชค จ.นครราชสีมา
- ชมรมรักษ์ธรรมชาติ
- เครือข่ายเกษตรทางเลือกภาคเหนือ (เชียงราย, แพร่,น่าน, แม่ฮ่องสอน)
- กลุ่มเกษตรอินทรีย์ตำบลสร้างมิ่ง
- กลุ่มอนุรักษ์พันธุกรรมพิษณุโลก / Seed exchange
- เครือข่ายเกษตรทางเลือก กาฬสินธุ์-นครพนม
- เครือข่ายเกษตรทางเลือก ภาคอิสาน
- สมาพันธุ์เกษตรอินทรีย์สุรินทร์
- มูลนิธิการจัดการความรู้ และเครือข่ายโรงเรียนชาวนา นครสวรรค์
- เครือข่ายเกษตรทางเลือกทุ่งกุลา
- มูลนิธิข้าวขวัญ
- สมาคมคนทาม (เขื่อนราศี)
- เครือข่ายพวกกัน (ภาคกลาง-ภาคตะวันตก)
- สมาคมอีสานวิถี อำเภอเสลภูมิ
- เครือข่ายเกษตรทางเลือกภาคใต้
- ชุมชนบุญนิยมร้อยเอ็ดอโศก
- เครือข่ายเกษตรทางเลือกฉะเชิงเทรา
- กลุ่มพัฒนาอาชีพเพื่อทางเลือก บ้านดงดิบ อ.โพนทอง จ.ร้อยเอ็ด
- สถาบันชุมชนเกษตรกรรมธรรมชาติ สุรินทร์
- อีสานมั่นยืน (กลุ่มอนุรักษ์ข้าวพื้นบ้านอุบล)
- สถาบันชุมชนเกษตรกรรมยั่งยืน ISAC
- กลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมอุดรธานี
- โครงการสวนผักคนเมือง
- สมาคมเครือข่ายเกษตรกรไทย
- กลุ่มพันธุกรรม จ.อุทัยธานี
- สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน)
- เครือข่ายเกษตรทางเลือก ประเทศไทย
- ศูนย์เรียนรู้โจ้โก้ จังหวัดน่าน
- มูลนิธิชีววิถี
- มูลนิธิเกษตรกรรมยั่งยืน (ประเทศไทย)