การเข้าร่วม CPTPP โดยมีเงื่อนไขให้ต้องเป็นภาคีอนุสัญญา UPOV1991 จะส่งผลกระทบต่อวิถีการคัดเลือกพันธุ์ในแปลงปลูกของเกษตรกรรายย่อยที่สืบสานมาเนิ่นนานนับตั้งแต่อดีตกลายเป็นสิ่งที่ไม่อาจทำได้ดังเดิม
ในอดีตและแม้ในปัจจุบัน เมื่อเกษตรได้พันธุ์พืชมาปลูก โดยระหว่างที่ปลูกหรือหลังเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ พวกเขาจะสังเกตว่า ต้นข้าวต้นใด ไม้ผลต้นไหน มีลักษณะพิเศษ เช่น ต้านทานโรค ทนแล้ง เติบโตเร็ว รสชาติดี หรือมีคุณสมบัติวิเศษอื่นใด พวกเขาจะคัดเลือกสายพันธุ์ที่มีลักษณะที่ต้องการจากในแปลงมาปลูกต่อ คัดเลือกสายพันธุ์นี้ซ้ำแล้วซ้ำอีก ทั้งโดยตนเองหรือเพื่อนบ้านในชุมชน
วิถีดังกล่าวทำให้เกิดพันธุ์พืชสายพันธุ์ดีเป็นจำนวนมากและหลากหลาย ข้าวหอมมะลิ สังข์หยด เล้าแตก ข้าวเหนียวลืมผัว ฯลฯ มะม่วงอกร่อง เขียวเสวย ยายกล่ำ มันขุนศรี ฯลฯ ทุเรียนหมอนทอง ชะนี ก้านยาว ละอองฟ้า กบ หลง-หลินลับแล สาลิกา ฯลฯ ล้วนแล้วแต่มาจาก “วิถีการปรับปรุงพันธุ์โดยเกษตรกรรายย่อยและชุมชนเกษตรกรรม”
วิถีเหล่านี้จะถูกทำให้เป็นไปโดยยากขึ้น หรือทำไม่ได้เลย หากเกษตรกรรายย่อยเหล่านี้ได้ “สายพันธุ์พืชใหม่” มาไม่ว่าโดยวิธีใดก็ตาม เมื่อปลูกแล้วคัดพันธุ์จากแปลงปลูก เพื่อให้ได้พันธุ์ดีที่ต้องการเหมือนวิถีที่เคยทำในอดีต แต่หากสายพันธุ์ที่คัดได้นั้นเป็น “สายพันธุ์ที่มีลักษณะสำคัญเหมือนสายพันธุ์พืชใหม่” ที่บริษัทเมล็ดพันธุ์ขึ้นทะเบียนไว้ สายพันธุ์ที่เกษตรกรคัดได้นั้นจะถือว่าเป็น EDV (Essentially Derived Variety) ของบริษัท การนำไปปลูกเพื่อขายจะมีความผิด ทั้งส่วนขยายพันธุ์ ผลผลิต และผลิตภัณฑ์ ถือว่าเป็นกรรมสิทธิ์ของบริษัท
UPOV1991 ระบุว่า การเกิดพันธุ์ใหม่ใดก็ตามไม่ว่าจะเป็น
• การกลายพันธุ์ตามธรรมชาติ
• ความผันแปรในบางส่วนของต้นพืช
• การผันแปรของบางลักษณะในพันธุ์พืช
• การกลายพันธุ์ที่ถูกชักนำให้เกิดขึ้น
• การผสมกลับ
• การเปลี่ยนแปลงที่เกิดจากพันธุวิศวกรรม
หากมีลักษณะสำคัญของพันธุ์พืชใหม่ที่บริษัทขอรับการคุ้มครองไว้แล้ว จะถือว่าเป็น EDV ใครจะนำไปใช้ประโยชน์ในทางพาณิชย์ต้องขออนุญาตจากบริษัทก่อน คำประดิษฐ์ EDVs ซึ่งมุ่งหมายปกป้องบริษัทเมล็ดพันธุ์จากการลอกเลียนแบบ การทำคอสเมติคบรีดดิ้ง หรือการนำเอาไปดัดแปลงพันธุกรรม จึงส่งผลกระทบรวมไปถึงเกษตรกรรายย่อยและวิถีเกษตรกรรมของชุมชนอย่างร้ายแรงในอนาคตไปพร้อมๆกันด้วย
จนถึงบัดนี้ คำประดิษฐ์นี้ได้ก่อให้เกิดปัญหามากมายและยังไม่ได้สร้างความเข้าใจร่วมกันแม้ในหมู่บริษัทเมล็ดพันธุ์และนักปรับปรุงพันธุ์ด้วยกัน บางกรณีศาลตัดสินให้บริษัทเจ้าของพันธุ์พืชชนะคดี แต่ศาลในอีกประเทศตัดสินให้แพ้คดี เป็นต้น
การเข้าร่วม CPTPP ที่ต้องยอมรับ UPOV1991 จะเป็นการทำลายความหลากหลายทางชีวภาพ ซึ่งจะไม่ส่งผลกระทบต่อเกษตรกรรายย่อยเท่านั้น แต่จะสร้างความเสียหายอย่างร้ายแรงต่อความมั่นคงทางอาหารของทุกๆคน และวิถีการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศไทยอย่างร้ายแรง
ที่มา: ฺBIOTHAI Facebook